Cây na, hay còn gọi là mãng cầu na, là loại cây ăn quả nhiệt đới được ưa chuộng khắp Việt Nam. Bài viết này tập trung vào cách trồng cây na Thái, một giống ngoại nhập đã chứng minh sự thích nghi tuyệt vời. Na Thái nổi bật với quả to, ít hạt, thịt dai và hương vị ngọt thanh. Việc nắm vững kỹ thuật ghép cành và chu kỳ chăm sóc sẽ giúp bà con tối ưu hóa năng suất. Đây là hướng dẫn chi tiết từ A đến Z, giúp bạn biến khu vườn thành nơi cung cấp những trái na chất lượng nhất. Chúng tôi sẽ đi sâu vào việc chuẩn bị đất trồng và phòng trừ sâu bệnh để đảm bảo cây phát triển mạnh mẽ.
PHẦN I: TỔNG QUAN VỀ GIỐNG NA THÁI VÀ GIÁ TRỊ KINH TẾ
Ưu điểm vượt trội của Na Thái
Giống na Thái (Mãng cầu na Thái) đã nhanh chóng chiếm được cảm tình của người trồng trọt. Đặc tính sinh trưởng khỏe mạnh của cây phù hợp với nhiều điều kiện đất đai và khí hậu tại Việt Nam. Na Thái có khả năng kháng bệnh khá tốt, giúp giảm thiểu công sức và chi phí chăm sóc.
Quả na Thái có kích thước lớn, thường nặng từ 0,5 đến 1kg, thậm chí có thể hơn. Vị của chúng ngọt thanh, thịt quả dai, và điều quan trọng là rất ít hạt. Nhờ lớp vỏ dai và ít nứt bể khi chín, việc thu hoạch và vận chuyển cũng trở nên thuận tiện hơn các giống na bở truyền thống.
Phân loại và tiềm năng kinh tế
Na Thái là một giống na dai, khác biệt với na bở truyền thống Việt Nam. Ngoài ra, còn có giống Na Hoàng Kim, một biến thể không hạt, có vỏ màu vàng đẹp mắt. Sự đa dạng này mang lại nhiều lựa chọn cho người trồng, tùy thuộc vào nhu cầu thị trường.
Cây na Thái cho thu hoạch sớm, thường chỉ sau 3 năm trồng. Mỗi cây trong giai đoạn kinh doanh có thể cho từ 30-60kg quả. Năng suất cao cùng chất lượng vượt trội giúp giống na này đạt giá trị kinh tế cao hơn. Đây là khoản đầu tư nông nghiệp rất đáng cân nhắc.
PHẦN II: CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI TRỒNG NA
Lựa chọn cây giống chất lượng
Việc lựa chọn cây giống đóng vai trò then chốt quyết định năng suất và chất lượng quả sau này. Có hai phương pháp nhân giống chính là gieo hạt và ghép cành. Cây gieo hạt có thể bị thoái hóa giống, dẫn đến năng suất và chất lượng quả không ổn định.
Chúng tôi khuyến khích chọn cây na giống ghép (ghép mắt hoặc ghép cành). Phương pháp nhân giống vô tính này giúp cây con giữ lại toàn bộ ưu điểm của cây mẹ. Cây ghép nhanh ra quả hơn và đảm bảo năng suất ổn định lâu dài. Hãy chọn những cây giống khỏe mạnh, không sâu bệnh và có mắt ghép đã liền vỏ chắc chắn.
Yêu cầu về điều kiện tự nhiên
Na là cây ưa sáng, cần ít nhất 6-8 giờ nắng mỗi ngày để phát triển tốt và ra hoa đậu quả. Nhiệt độ lý tưởng cho na phát triển là từ 25-30 độ C. Na không chịu được úng ngập, nhưng lại cần nhiều nước, nhất là vào mùa khô.
Cây na không kén đất, tuy nhiên để đạt năng suất cao, nên trồng trên loại đất thịt nhẹ, tơi xốp, giàu chất hữu cơ. Độ pH của đất trồng nên nằm trong khoảng từ 5.5 đến 6.5 là tốt nhất. Đất cần có khả năng thoát nước tốt để tránh thối rễ, đặc biệt là vào mùa mưa lớn.
Thời điểm và mật độ trồng lý tưởng
Cây na có thể trồng gần như quanh năm, nhưng thời điểm tốt nhất là vào đầu mùa xuân. Trồng vào thời điểm này giúp cây có đủ thời gian thích nghi và phát triển bộ rễ trước mùa hè nắng nóng. Ở miền Bắc, nên trồng từ tháng 2 đến tháng 4.
Ở miền Nam, bà con có thể trồng vào đầu mùa mưa để tận dụng độ ẩm tự nhiên. Tránh trồng na vào vụ đông lạnh giá, vì khí hậu lạnh có thể làm cây chậm đâm chồi. Mật độ trồng cần được tính toán dựa trên tán cây trưởng thành, khoảng 4-5m.
Bạn có thể áp dụng mật độ trồng dày 2x3m hoặc 3x3m nếu có ý định cắt tỉa và quản lý tán thường xuyên. Đối với vườn chuyên canh quy mô lớn, khoảng cách 3x4m sẽ giúp cây có đủ không gian phát triển, dễ chăm sóc và thu hoạch hơn.
PHẦN III: CÁC BƯỚC TRỒNG CÂY NA CHUẨN KỸ THUẬT
Kỹ thuật xử lý đất và đào hố trồng
Việc chuẩn bị hố trồng cần được thực hiện ít nhất một tháng trước khi trồng cây. Kích thước hố tiêu chuẩn là 0,5m x 0,5m x 0,5m (dài x rộng x sâu). Mục đích là để tạo môi trường đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng cho rễ cây non.
Trộn đều đất mặt với các vật liệu sau: khoảng 20kg phân chuồng đã hoai mục hoàn toàn. Thêm vào đó là 0.3kg supe lân giúp kích thích rễ phát triển. Cuối cùng, không thể thiếu một lượng thuốc chống mối mọt (ví dụ: Furadan hoặc Basudin) để bảo vệ bộ rễ.
Hỗn hợp này sau khi trộn cần được lấp đầy hố và ủ. Thời gian ủ tối thiểu một tháng giúp các chất hữu cơ phân hủy. Nó cũng cho phép đất trong hố ổn định và loại bỏ mầm bệnh tiềm ẩn. Đối với vùng đất thấp, cần tiến hành đánh luống, đào mương thoát nước ở giữa hai hàng.
Quy trình đặt cây và cố định
Trước khi trồng, bạn cần dùng dao hoặc kéo sắc để rạch và loại bỏ lớp nilon bọc bầu cây. Thao tác này phải được thực hiện nhẹ nhàng, cẩn thận để tránh làm vỡ bầu đất. Việc bảo vệ bộ rễ non là vô cùng quan trọng.
Đặt cây con vào chính giữa hố đã chuẩn bị, đảm bảo miệng bầu ngang bằng với mặt đất. Tuyệt đối không trồng quá sâu. Dùng tay nén nhẹ đất xung quanh gốc để cố định cây. Phần sát gốc nên vun nhẹ cho cao hơn xung quanh, tạo thành gờ nhỏ. Gờ này giúp nước tưới không đọng lại, tránh nguy cơ úng rễ.
Nếu khu vực trồng có gió lớn, cần cắm cọc cố định ngay sau khi trồng. Cọc giúp cây đứng vững, rễ không bị lung lay và tổn thương. Tạo bồn xung quanh cây để việc tưới tiêu thuận lợi hơn trong mùa khô. Sau khi trồng, hãy tưới đẫm nước cho cây ngay lập tức.
Sử dụng rơm rạ khô, vỏ trấu, hoặc cỏ khô để phủ gốc cây. Lớp phủ này có tác dụng giữ ẩm cho đất và hạn chế cỏ dại mọc. Cuối cùng, hãy kiểm tra mắt ghép. Nếu dây buộc đã hằn sâu vào thân, hãy gỡ bỏ dây ghép để cây phát triển thân mà không bị bó chặt.
PHẦN IV: CHĂM SÓC CÂY NA GIAI ĐOẠN KIẾN THIẾT (1-3 NĂM)
Quản lý nước và tưới tiêu
Cây na là loại cây rất cần nước, đặc biệt trong giai đoạn cây còn non, ra hoa, và nuôi quả. Thường xuyên kiểm tra độ ẩm của đất để cung cấp nước kịp thời. Thiếu nước có thể làm cây héo, rụng lá hàng loạt, ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng và năng suất.
Trong mùa khô, bạn cần tưới nước hàng ngày hoặc cách ngày tùy vào độ thoát nước của đất. Giai đoạn nuôi quả và quả sắp chín là lúc nhu cầu nước của cây lên đến đỉnh điểm. Nếu trồng quy mô lớn, nên cân nhắc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt. Hệ thống này giúp cung cấp nước đều đặn, tiết kiệm và hiệu quả.
Kỹ thuật bón phân kiến thiết
Trong 3 năm đầu, mục tiêu chính là xây dựng bộ khung tán và bộ rễ khỏe mạnh. Vì thế, nên ưu tiên bón các loại phân có tỷ lệ Đạm (N) và Lân (P) cao. Hai chất này giúp cây phát triển cành lá và bộ rễ mạnh mẽ.
Thực hiện bón phân vô cơ (NPK) khoảng 1-2 tháng một lần. Lượng bón cho mỗi lần khoảng 0.3-0.4kg NPK với tỷ lệ 2:2:1. Khi bón cần kết hợp xới xáo đất nhẹ quanh gốc. Sau đó, tưới nước ngay hoặc bón khi trời có mưa ẩm.
Ngoài phân vô cơ, cần bổ sung phân hữu cơ hoai mục ít nhất 2 lần mỗi năm. Phân hữu cơ giúp cải tạo cấu trúc đất, tăng độ tơi xốp. Chúng cũng cung cấp vi lượng cần thiết và tạo điều kiện cho vi sinh vật có lợi phát triển.
Tạo tán và tỉa cành định hình
Đây là một kỹ thuật chăm sóc quan trọng nhưng thường bị bỏ qua. Việc tạo tán giúp cây có bộ khung vững chắc, đón nắng đều và dễ quản lý sâu bệnh. Ngay từ năm đầu tiên, hãy cắt ngọn khi cây đạt chiều cao 0.8-1m.
Việc cắt ngọn này sẽ kích thích cây đâm ra các cành cấp 1. Chọn giữ lại 3-4 cành cấp 1 phân bố đều theo các hướng khác nhau. Năm tiếp theo, trên mỗi cành cấp 1, tiếp tục chọn giữ 2-3 cành cấp 2. Thực hiện tỉa cành tạo tán định kỳ để duy trì độ thông thoáng của tán.
Cắt bỏ những cành tăm, cành bị sâu bệnh, cành mọc quá sát đất hoặc cành mọc chồng chéo. Việc này không chỉ giúp cây đẹp hơn mà còn tập trung dinh dưỡng nuôi cành khỏe mạnh. Nó cũng là một biện pháp phòng trừ sâu bệnh thụ động.
Trồng xen canh và làm cỏ
Giai đoạn cây na còn nhỏ, bạn có thể tận dụng không gian giữa các hàng để trồng xen canh. Việc trồng các loại cây họ đậu (đậu đỗ) là lựa chọn tối ưu. Các cây này vừa giúp hạn chế cỏ dại mọc, vừa cải tạo đất nhờ khả năng cố định đạm tự nhiên.
Tuyệt đối chỉ trồng các loại cây tán thấp, không có dây leo để tránh cạnh tranh dinh dưỡng. Mỗi năm nên làm cỏ ít nhất 4 lần, đặc biệt là trước mỗi đợt bón phân. Xới xáo đất quanh gốc trước khi bón phân giúp đất thoáng khí. Nó cũng tăng cường hiệu quả hấp thụ dinh dưỡng cho cây.
PHẦN V: CHĂM SÓC CÂY NA GIAI ĐOẠN KINH DOANH (TỪ NĂM THỨ 4)
Kỹ thuật khoanh cành và xử lý ra hoa
Để cây na ra hoa tập trung và đạt năng suất cao, cần áp dụng các kỹ thuật xử lý chuyên sâu. Kỹ thuật khoanh cành là một trong những biện pháp kích thích ra hoa hiệu quả nhất. Khoanh cành được thực hiện sau khi thu hoạch hết vụ trước, khoảng tháng 11-12 dương lịch.
Dùng dao sắc khoanh một vòng tròn nhỏ trên thân cành, sâu vừa chạm đến lớp gỗ. Việc này giúp cắt đứt một phần dòng nhựa luyện (dinh dưỡng đã chế biến). Điều đó làm tích lũy đường bột trong cành, kích thích sự hình thành mầm hoa.
Cùng với khoanh cành, tiến hành tỉa cành mạnh để loại bỏ cành già và cành không có khả năng ra hoa. Việc này sẽ kích thích cây ra đọt mới đồng loạt. Đọt mới sau đó sẽ mang theo mầm hoa.
Thụ phấn bổ sung và tỉa quả
Hoa na thường nở không đồng loạt và khả năng đậu quả tự nhiên không cao. Vì vậy, thụ phấn bổ sung bằng tay là bước bắt buộc để tăng tỷ lệ đậu quả. Lấy phấn từ hoa đực nở vào buổi chiều, sau đó bảo quản.
Sáng hôm sau, dùng cọ quét phấn lên nhụy của hoa cái. Thời điểm lý tưởng là khoảng 8-10 giờ sáng. Thụ phấn bổ sung giúp quả na tròn đều, múi mọng hơn.
Sau khi quả đã đậu, cần tiến hành tỉa quả để tập trung dinh dưỡng nuôi những quả còn lại. Trên mỗi chùm chỉ nên để 1-2 quả khỏe nhất. Việc tỉa quả này giúp quả đạt kích thước tối đa (0.8-1kg) và nâng cao giá trị thương phẩm.
Chế độ bón phân kinh doanh
Giai đoạn kinh doanh, cây cần lượng dinh dưỡng lớn để nuôi quả. Bà con cần tăng tỷ lệ Kali (K) trong các lần bón phân vô cơ. Kali giúp tăng độ ngọt, độ dai và chất lượng bảo quản của quả na.
Mỗi năm nên bón phân vô cơ 2-3 lần. Trước khi cây ra hoa, bón NPK tỷ lệ cân đối (ví dụ 1:1:1) kết hợp với Lân cao. Giai đoạn nuôi quả, chuyển sang NPK có tỷ lệ Kali cao (ví dụ 1:1:2 hoặc 1:1:3).
Đừng quên bón phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ 1 lần mỗi năm, khoảng 20-30kg/gốc. Khi bón phân hữu cơ, nên đào rãnh hoặc hố đối xứng quanh gốc. Năm sau, bạn nên đổi hướng đào để bộ rễ được phát triển đồng đều. Phun thêm phân vi lượng (lá, bo, kẽm) 2-3 lần/năm để bổ sung các nguyên tố cần thiết.
PHẦN VI: CHIẾN LƯỢC PHÒNG TRỪ SÂU BỆNH TỔNG HỢP
Nhận diện và phòng trị Rệp Sáp
Cây na Thái được đánh giá là ít sâu bệnh, nhưng rệp sáp là dịch hại chủ yếu và nguy hiểm nhất. Rệp sáp thường xuất hiện ở rễ, mặt dưới lá, và đặc biệt là ở kẽ các múi quả. Chúng hút nhựa cây, làm cây suy yếu và quả bị dị dạng, rụng non.
Thường xuyên kiểm tra các vị trí ẩn nấp của rệp. Nếu phát hiện rệp sáp, cần xử lý ngay lập tức bằng thuốc đặc trị. Các loại thuốc thường dùng như Supracid, Bi 58ND, Applaud hoặc Mipcin. Cần luân phiên thuốc để tránh rệp kháng thuốc.
Bệnh thán thư cũng là một bệnh phổ biến khác, gây hại trên lá và quả na. Bệnh khiến quả bị đốm đen, giảm giá trị. Phòng bệnh bằng cách tỉa cành tạo tán thông thoáng và phun thuốc phòng ngừa định kỳ.
Quản lý dịch hại tổng hợp
Chiến lược phòng trừ sâu bệnh hiệu quả phải dựa trên nguyên tắc phòng là chính. Phun thuốc phòng trừ rệp và các loại sâu ăn lá định kỳ, đặc biệt là trong các giai đoạn cây ra đọt non và ra hoa. Chọn thời điểm phun vào lúc mát mẻ, không mưa để thuốc đạt hiệu quả cao nhất.
Nếu cây đang mang quả, cần hết sức chú ý đến thời gian cách ly của thuốc bảo vệ thực vật. Thời gian này được ghi rõ trên bao bì sản phẩm. Việc tuân thủ nghiêm ngặt giúp đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm cho người tiêu dùng. Cần kết hợp phun thuốc rầy với phân vi lượng để tiết kiệm công chăm sóc.
Việc trồng và chăm sóc cây na Thái đòi hỏi sự kiên trì và áp dụng đúng cách trồng cây na theo các bước kỹ thuật chuyên sâu. Từ khâu chọn giống na Thái chất lượng cao, chuẩn bị đất trồng tơi xốp, đến việc thực hiện kỹ thuật ghép cành và quản lý sâu bệnh, mỗi khâu đều quan trọng. Khi đã làm chủ được các kỹ thuật bón phân, tỉa cành, và phòng trừ sâu bệnh hiệu quả, bạn sẽ thu hoạch được những vụ na chất lượng và năng suất. Chúc bạn thành công với khu vườn na Thái trĩu quả của mình.
Anh Vũ là cộng tác viên nội dung tại Vũ Garden, xuất thân từ lĩnh vực nông lâm và có nhiều năm gắn bó với công việc trồng trọt, cải tạo đất và chăm sóc các giống cây hoa, cây cảnh. Nhờ kinh nghiệm thực tế từ vườn, Anh Vũ mang đến những bài viết gần gũi, dễ hiểu nhưng giàu giá trị ứng dụng, giúp người mới chơi cây có thể tự tin bắt đầu và chăm cây đúng kỹ thuật.